Uzbrojenie ochronne

Historia uzbrojenia ochronnego

Rozwój uzbrojenia ochronnego na przestrzeni wieków

Na rysunku przedstawieni są:

500 CE – Skórzany napierśnik Linothorax, odpowiednio wyprawiona skóra nadawała dużej odporności na ciosy oraz była lekka i tania. Używana przez Greków w słynnych wojnach przeciwko Persom.

100 CE – Płytowe folgi (lorica segmentata) używane przez rzymskich legionistów od początków I wieku naszej ery. Folgi lepiej chroniły legionistę od wcześniej używanej zbroi kolczej szczególnie przeciwko sztychom – ciosom kłującym miecza.

800 CE – Zbroja lamelkowa, składająca się z łączonych ze sobą licznych metalowych płytek (lamelek)

1066 CE – Bitwa pod Hastings decydujące starcie stoczone 14 października 1066 podczas inwazji Normanów na Anglię pomiędzy wojskami Normanów pod dowództwem Wilhelma Zdobywcy a pospolitym ruszeniem anglosaskim i gwardii dowodzonymi przez króla Harolda II. Ponieważ w jej wyniku najeźdźcy z kontynentu europejskiego opanowali cały kraj, bitwa pod Hastings uważana jest za jedną z decydujących bitew w dziejach świata. (tekst wikipedia). Na rysunku zbrojny jest pokazany w zbroi kolczej siegajacej kolan, zrobionej z nakładających się na siebie żelaznych pierścieni z „rękawami” do łokci. W hełmie żebrowym typu „norman” oraz migdałowej tarczy chroniącej 3/4 postaci zbrojnego.

1200 CE – postać rycerza w pełnej zbroi kolczej – składającej się z nogawic, kolczej ochrony tułowia z długimi rękawami, przykrytej tuniką oraz rękawice kolcze (mogące być zintegrowanymi z kolczymi rękawami). Hełm garnczkowy z herbem oraz tarcza z łukowatym zakończeniem, lepiej nadająca się do jazy konnej.

1300 CE – Okres około grunwaldzki (1410). Rycerz w zbroi zrobionej z płat metalowych przymocowanych do skóry, z pełnymi ochronami nóg i rąk w metalowych rękawicach, w hełmie typu „psi pysk” (basinet z zasłoną), szyję chroni kolczy obojczyk.

1400 CE – Zbroja gotycka (druga połowa XV wieku) – okres wojny trzynastoletniej. Pełny garnitur zbroi płytowej razem z hełmem typu salada oraz stalowym podbródkiem.

1500 CE – Początek XVI wieku, okres hołdu pruskiego. Zbroja „maksymiliańska” z charakterystycznymi żłobieniami

1600 CE – Okres wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego. Piknier w półzbroi piechoty. Na kolet założony kirys wraz z folgowymi nadbiderkami, w hełmie typu morion.

today – Policjant z kamizelce kuloodpornej w hełmie z przysłoną.

Pełna zbroja płytowa

Zbroja płytowa od dawna jest jednym z głównych symboli średniowiecza, będąc wizytówką rycerzy oraz uosabiającą władzę i bogactwo właściciela. Towarzyszy jej aura tajemniczości, tworzy się wokół niej mnóstwo mitów i niedopowiedzeń. Pełna zbroja płytowa powstała z ewolucji innych rodzajów uzbrojenia ochronnego. Pojawia się na polach bitew pomiędzy 1410 -1420 rokiem i na przełomie XV i XVI wieku osiąga szczyt swojego rozwoju. 

---

Zbroja – można ją podzielić na kategorie:

1. zbroja miękka, ze specjalnych tkanin lub ze skóry
2. zbroja kolcza, wytwarzana ze specjalni łączonych ze sobą kółek lub pierścieni
3. Zbroje płytowe z metalu, utwardzonej skóry, rogu,kości lub fiszbinu.

1. Zbroja „miękka” początkowo wykonywana z wielu warstw tkanin, czasami klejonymi, jak u greckich hoplitów. Ochrona w postaci przeszywanic lub podobnych do nich aketonów, padded jacków, pourpointów, lub arming doublet powstaje w wyniku użycia techniki zwanej pikowaniem. Pomiędzy warstwy materiału używano wyściełania w postaci włosów końskich, runa owczego, lub kawałków innych tkanin. Przeszywanice używano jako zbroi  samej lub w powianiu ze zbroją kolczą lub płytową. Pierwsze wzmianki o niej pojawiają się w IV wieku p. n .e. i odnoszą się do scytyjskich jeźdźców. Rozpowszechnia się w epoce średniowiecza i  trwa do XVII wieku gdzie powoli jest wypierana przez kolet. Kolet to nic innego jak skórzany kaftan o grubości skóry od 1,5 do około 6 mm zakładana pod zbroję lub częściej jako jedyna ochrona.

3. Zbroja płytowa najczęściej wykonana z dużych metalowych płyt, anatomicznie powtarzająca męską sylwetkę. W porównaniu z innymi rodzajami uzbrojenia ochronnego, produkcja zbroi płytowej była najtrudniejsza i wymagała znacznej ilości stali. Dlatego sztuka wytwarzania zbroi, zaczęła się aktywnie rozwijać dopiero od połowy XIV wieku., wraz z rozwojem technik wytwarzania metalu (pojawienie się stali) oraz mechanizacja produkcji (młoty napędzane przez koła wodne).

Z powodu tych trudności w XV wieku zbroja płytowa nie była tania i często wykonywana była na zamówienie. Oczywiście na taki luksus mogli sobie pozwolić tylko przedstawiciele szlachty, dlatego zbroja stała się symbolem rycerskości i wysokiego urodzenia. Natomiast gorszej jakości i niepełne uzbrojenie ochronne nosili pachołkowie i strzelcy i pawężnicy. Sytuacja nieco się zmieniła wraz z pojawieniem się oddziałów zaciężnych.

Całkowita waga pełnego pancerza bojowego rzadko przekraczała 30 kg. Z reguły było to około 25 kg, plus przeszywania i czepiec pikowany oraz pikowane ochrony nóg. Ciężar może wydawać się duży, ale był on równomiernie rozłożony na całym ciele, ponadto rycerze z bronią w ręku z reguły walczyli konno. Mając to na uwadze, otrzymujemy przybliżoną wagę współczesnego wyposażenia piechoty wojskowej. Cięższe odmiany należały do ​​zbroi turniejowych, celowo poświęcając mobilność na rzecz zwiększenia grubości pancerza, co zmniejszało ryzyko obrażeń przy uderzeniu kpią lub przy upadku z konia.
Współcześni rekonstruktorzy wielokrotnie udowadniali, że w replice pełnej zbroi można nie tylko szybko biegać, ale tak że uprawiać szermierkę oraz bez problemu wspinać się po schodach lub drabinie.

Główną cechą wyróżniającą zbroję płytową jest jej doskonała odporność na wszelkiego rodzaju uszkodzenia. Są to głównie cięcia i pchnięcia oraz uderzenia kopią. Fakt, że mocne ciosy mogły przebić, szczególnie przy użyciu młota bojowego, nadziaka lub topora, ale w momencie kiedy rycerz się poruszał i ferworze bitwy cios równie dobrze mógł się ześlizgnąć lub zostać sparowany . Dodatkowo zbroja (wbrew opinii kultury popularnej, która uwielbia ozdabiać zbroję kolcami i żebrami) została wykonana możliwie gładko i opływowo, aby równomiernie rozprowadzić energię z uderzenia i tym samym zwiększyć wytrzymałość całej struktury zbroi. Naprawdę skuteczną bronią przeciwko zbrojnym rycerzom okazała się broń drzewcowa halabardy, spisy itp. Jeżeli nawet nie udało się dopaść samego rycerza obalano jego konia, co często obezwładniało tego pierwszego. Widoczne jest to już od wojen husyckich

Natomiast często przytaczane są nagrania wideo, w których napastnik przebija napierśnik płytowy za pomocą morgensterna (kuli nabitej gwoździami) lub młotem lucereńskim. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że teoretycznie jest to rzeczywiście możliwe, ale bardzo trudno podczas bitwy zadać bezpośredni cios szerokim zamachem pod idealnym kątem prostym. A w takim wypadku zbroja ma wszelkie szanse na całkowite lub częściowe uniknięcie lub odbicie ciosów, bez jej penetracji.

Broń, która definitywnie wyparła zbroję płytową, stopniowo ograniczając jej wielkość to broń palna. W momencie pojawiania się pełnej zbroi płytowej zaczyna się powolna ewolucja broni palnej, jej udoskonalanie i coraz szersze zastosowanie.